(Not: Çalışma 20.05.2022 tarihinde güncellenmiştir. Çalışmanın güncellemeleri Stj. Av. İrem Dağdeviren’le birlikte gerçekleştirilmiştir).
1-Giriş
Bir hükümlünün açık cezaevine ayrılması ve kişiye göre belirlenmiş bazı kontrol tedbirleri uygulanmak suretiyle denetimli serbestlikten yararlanması, cezanın infazında ıslah gayesi ile kişiyi infaz sonrası topluma alıştırma, kazandırma amacına özgüdür. Bu itibarla, infazın bu evresi, şartla salıverme kurumunun bir sacayağını oluşturur. Açık cezaevine ayrılan hükümlülerin burada izin koşullarını ihlal ederek firar etmeleri ile dışarı çıktıklarında suç işlemeleri zaman zaman gündeme gelmekte ve infazın bu aşamasını tartışmalı hale getirmektedir. Özellikle “cezaevinden izinli çıktı suç işledi” tarzında pek çok habere medyada rastlanmaktadır. Konuyla ilgili yorum ve eleştirileri gözeterek açık cezaevi kavramı ile açık cezaevine ayrılma koşulları ve açık cezaevinde izin konusu ile izin kullanan hükümlülerin olumsuz davranışlarının sebep ve sonuçlarını değerlendireceğiz.
2- Kimlerin Cezaları Açık Cezaevinde İnfaz Edilir?
Hükümlünün cezaevinde infaz koşullarının zaman içerisinde hafiflemesi ve sonuçta şartla salıverme ile tahliyesi önemli bir koşula bağlıdır: “cezanın belirli bir kısmını iyi halli olarak geçirmek”. Şartla salıverilecek hükümlüyü dış dünyaya hazırlayan ve iyi halini ödüllendiren önemli bir mekanizma da açık cezaevinde cezanın infazına devam edilmesidir. Bu süreçte hem cezaevi koşulları rahatlamakta hem de dış dünyayla bağlantı kolaylaşmakta ve artmaktadır. Hedef, kapalı kurumda kalan hükümlünün, şartla salıvermenin deneme süresinden önce, topluma uyumunu, iş bulmasını, ailesi ile çevresi ile kaynaşmasını sağlamaktır. Bu kapsamda örneğin haberleşme hakkı yönünden buradaki hükümlüler ücretli telefonlarla, kurum düzeni ve fiziki koşulların elverdiği ölçüde bir sınırlamaya tabi olmadan serbestçe görüşme yapabilirler (İnfaz Kanunu m.66/2). Bununla birlikte açık cezaevlerine de kapalı kurumlarda olduğu gibi araç telefonu, telsiz telefonu veya cep telefonu ve benzeri iletişim araçları sokulamaz ve kullanılamaz (İnfaz Kanunu m.66/4). Ayrıca açık cezaevlerinde de dışarıdan telefon açılması yoluyla görüşme yapılamaz. Açık cezaevlerinde yakınlarla görüşme, kapalı kuruma oranla belirli bir serbestiyet içermekte olup, hükümlülerin, kurum düzeninin elverdiği ölçüde, yakınlarla ve diğer ziyaretçilerle yaptıkları tüm görüşmeler, açık görüş şeklinde gerçekleşir.
Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanunu’nun 14’üncü maddesinin 1’inci fıkrası uyarınca açık ceza infaz kurumları hükümlülerin iyileştirilmelerinde, çalıştırılmaları ve meslek edindirilmelerine öncelik verilen, firara karşı engelleri ve dış güvenlik görevlisi bulunmayan, güvenlik bakımından kurum görevlilerinin gözetim ve denetimi ile yetinilen cezaevleridir.
Bu kurumlar ihtiyaca göre ayrıca;
a) Kadın açık ceza infaz kurumları,
b) Gençlik açık ceza infaz kurumları,
şeklinde de kurulabilir.
Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü verilerine göre 01.02.2022 tarihi itibari ile Türkiye’de 82 Açık Ceza İnfaz Kurumu, 6 Kadın Açık Ceza İnfaz Kurumu, 4 Çocuk Eğitimevi mevcuttur. İhtiyaca göre açılan ceza infaz kurumlarına bakıldığında kullanımda olan sadece Kapalı Gençlik Ceza İnfaz kurumları vardır.
Açık Cezaevine hangi hükümlülerin, ne zaman, hangi şartlarla nakledileceklerine ilişkin temel kaideler 14.4.2020 tarih ve 7242 sayılı Kanun ile değiştirilen İnfaz Kanununun 14’üncü maddesi ile bu madde uyarınca çıkarılan “Açık Ceza İnfaz Kurumlarına Ayrılma Yönetmeliği”nde (Resmî Gazete, 2.9.2012 tarih ve 28399 sayılı) düzenlenmiştir.
Nitekim 7242 sayılı Kanunla değişik 14’üncü maddenin 6’ncı fıkrasında; “hükümlülerin, suç ve ceza türlerine göre, açık ceza infaz kurumlarına ayrılıp ayrılmamalarına, açık ceza infaz kurumlarında geçirecekleri sürelere, kapalı ceza infaz kurumlarına gönderilmelerine, doğrudan açık ceza infaz kurumlarına alınmalarına, doğrudan açık ceza infaz kurumlarına alınanların kapalı ceza infaz kurumlarına gönderilmelerine ve diğer hususlara ilişkin usul ve esaslar yönetmelikte gösterilir” denilmek suretiyle Yönetmelik hükümlerine atıfta bulunulmuştur.
Yasa ve Yönetmelik hükümlerine göre, bir hükümlü ya doğrudan ya da cezasının belirli bir kısmını kapalı kurumda geçirdikten sonra açık cezaevine ayrılabilir. Çocukların açık cezaevine ayrılması konusunda özel düzenleme mevcuttur. Nitekim Açık Ceza İnfaz Kurumlarına Ayrılma Yönetmeliğinin 7 inci maddesinde; “Çocuk eğitimevinden açık kuruma ayrılacak hükümlüler Çocuk Eğitimevinde cezası infaz edildiği sırada eğitime devam etmeyenler on sekiz yaşını bitirdiklerinde, eğitime devam edenler ise yirmi bir yaşını bitirdiklerinde suç türüne bakılmaksızın açık kuruma gönderilir. Açık kuruma gönderilenlerin on sekiz yaşını doldurmadan önce işlediği diğer suçların cezaları da açık kurumlarda infaz edilir” denilmektedir.
(Not: Çalışma 20.05.2022 tarihinde güncellenmiştir. Çalışmanın güncellemeleri Stj. Av. İrem Dağdeviren’le birlikte gerçekleştirilmiştir).
1-Giriş
Bir hükümlünün açık cezaevine ayrılması ve kişiye göre belirlenmiş bazı kontrol tedbirleri uygulanmak suretiyle denetimli serbestlikten yararlanması, cezanın infazında ıslah gayesi ile kişiyi infaz sonrası topluma alıştırma, kazandırma amacına özgüdür. Bu itibarla, infazın bu evresi, şartla salıverme kurumunun bir sacayağını oluşturur. Açık cezaevine ayrılan hükümlülerin burada izin koşullarını ihlal ederek firar etmeleri ile dışarı çıktıklarında suç işlemeleri zaman zaman gündeme gelmekte ve infazın bu aşamasını tartışmalı hale getirmektedir. Özellikle “cezaevinden izinli çıktı suç işledi” tarzında pek çok habere medyada rastlanmaktadır. Konuyla ilgili yorum ve eleştirileri gözeterek açık cezaevi kavramı ile açık cezaevine ayrılma koşulları ve açık cezaevinde izin konusu ile izin kullanan hükümlülerin olumsuz davranışlarının sebep ve sonuçlarını değerlendireceğiz.
2- Kimlerin Cezaları Açık Cezaevinde İnfaz Edilir?
Hükümlünün cezaevinde infaz koşullarının zaman içerisinde hafiflemesi ve sonuçta şartla salıverme ile tahliyesi önemli bir koşula bağlıdır: “cezanın belirli bir kısmını iyi halli olarak geçirmek”. Şartla salıverilecek hükümlüyü dış dünyaya hazırlayan ve iyi halini ödüllendiren önemli bir mekanizma da açık cezaevinde cezanın infazına devam edilmesidir. Bu süreçte hem cezaevi koşulları rahatlamakta hem de dış dünyayla bağlantı kolaylaşmakta ve artmaktadır. Hedef, kapalı kurumda kalan hükümlünün, şartla salıvermenin deneme süresinden önce, topluma uyumunu, iş bulmasını, ailesi ile çevresi ile kaynaşmasını sağlamaktır. Bu kapsamda örneğin haberleşme hakkı yönünden buradaki hükümlüler ücretli telefonlarla, kurum düzeni ve fiziki koşulların elverdiği ölçüde bir sınırlamaya tabi olmadan serbestçe görüşme yapabilirler (İnfaz Kanunu m.66/2). Bununla birlikte açık cezaevlerine de kapalı kurumlarda olduğu gibi araç telefonu, telsiz telefonu veya cep telefonu ve benzeri iletişim araçları sokulamaz ve kullanılamaz (İnfaz Kanunu m.66/4). Ayrıca açık cezaevlerinde de dışarıdan telefon açılması yoluyla görüşme yapılamaz. Açık cezaevlerinde yakınlarla görüşme, kapalı kuruma oranla belirli bir serbestiyet içermekte olup, hükümlülerin, kurum düzeninin elverdiği ölçüde, yakınlarla ve diğer ziyaretçilerle yaptıkları tüm görüşmeler, açık görüş şeklinde gerçekleşir.
Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanunu’nun 14’üncü maddesinin 1’inci fıkrası uyarınca açık ceza infaz kurumları hükümlülerin iyileştirilmelerinde, çalıştırılmaları ve meslek edindirilmelerine öncelik verilen, firara karşı engelleri ve dış güvenlik görevlisi bulunmayan, güvenlik bakımından kurum görevlilerinin gözetim ve denetimi ile yetinilen cezaevleridir.
Bu kurumlar ihtiyaca göre ayrıca;
a) Kadın açık ceza infaz kurumları,
b) Gençlik açık ceza infaz kurumları,
şeklinde de kurulabilir.
Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü verilerine göre 01.02.2022 tarihi itibari ile Türkiye’de 82 Açık Ceza İnfaz Kurumu, 6 Kadın Açık Ceza İnfaz Kurumu, 4 Çocuk Eğitimevi mevcuttur. İhtiyaca göre açılan ceza infaz kurumlarına bakıldığında kullanımda olan sadece Kapalı Gençlik Ceza İnfaz kurumları vardır.
Açık Cezaevine hangi hükümlülerin, ne zaman, hangi şartlarla nakledileceklerine ilişkin temel kaideler 14.4.2020 tarih ve 7242 sayılı Kanun ile değiştirilen İnfaz Kanununun 14’üncü maddesi ile bu madde uyarınca çıkarılan “Açık Ceza İnfaz Kurumlarına Ayrılma Yönetmeliği”nde (Resmî Gazete, 2.9.2012 tarih ve 28399 sayılı) düzenlenmiştir.
Nitekim 7242 sayılı Kanunla değişik 14’üncü maddenin 6’ncı fıkrasında; “hükümlülerin, suç ve ceza türlerine göre, açık ceza infaz kurumlarına ayrılıp ayrılmamalarına, açık ceza infaz kurumlarında geçirecekleri sürelere, kapalı ceza infaz kurumlarına gönderilmelerine, doğrudan açık ceza infaz kurumlarına alınmalarına, doğrudan açık ceza infaz kurumlarına alınanların kapalı ceza infaz kurumlarına gönderilmelerine ve diğer hususlara ilişkin usul ve esaslar yönetmelikte gösterilir” denilmek suretiyle Yönetmelik hükümlerine atıfta bulunulmuştur.
Yasa ve Yönetmelik hükümlerine göre, bir hükümlü ya doğrudan ya da cezasının belirli bir kısmını kapalı kurumda geçirdikten sonra açık cezaevine ayrılabilir. Çocukların açık cezaevine ayrılması konusunda özel düzenleme mevcuttur. Nitekim Açık Ceza İnfaz Kurumlarına Ayrılma Yönetmeliğinin 7 inci maddesinde; “Çocuk eğitimevinden açık kuruma ayrılacak hükümlüler Çocuk Eğitimevinde cezası infaz edildiği sırada eğitime devam etmeyenler on sekiz yaşını bitirdiklerinde, eğitime devam edenler ise yirmi bir yaşını bitirdiklerinde suç türüne bakılmaksızın açık kuruma gönderilir. Açık kuruma gönderilenlerin on sekiz yaşını doldurmadan önce işlediği diğer suçların cezaları da açık kurumlarda infaz edilir” denilmektedir.